Oranje

Door: Joop Zijlstra

In café de Oranjeboom, in de Oranjestraat, bij het Oranjeplein.

Het is 1 maart: eerste uitzending van de nieuwe omroep M-FM Streekradio. Aan mij als geïnterviewde werd door de heer Th. Kooijmans (interviewer) gevraagd iets te zeggen over dat aspect in mijn leven: republikein. Ik vat wat ik daar zei hier als volgt samen.

In het jaar 2000 werd ik ingeschreven republikein.

Heb ik iets tegen de leden van de familie Van Amsberg?

Nee, ik heb niets tegen de leden van de familie Van Amsberg. Ben ik tegen het koningshuis? Ik zeg dat anders: ik ben vóór een gekozen staatshoofd. En ik heb daar een goede reden voor.

Die reden ligt in mijn opvatting dat mensen gelijkwaardig zijn.

U en ik, en alle andere Nederlanders zijn gelijkwaardig.

Het gaat mij dus om het gekozen staatshoofd. Die functie moet openstaan voor elke Nederlander. Natuurlijk is het zo, weten we allemaal, dat niet ieder van ons geschikt is om staatshoofd te worden. Maar met evenveel recht kun je zeggen dat niet iedereen geschikt is om timmerman te worden.

Het wil er bij mij niet in dat meisje Amalia van acht jaar, naar wie een pleintje in De Steeg is genoemd, voorbestemd is om koningin te zijn met voorbijgaan van al haar leeftijdgenootjes.

Bij de monarchie, ja dan nee, gaat het om gelijkwaardigheid.

Moet er een erfelijke koning zijn omdat het in de Grondwet staat? Daar staat inderdaad dat wij allen in dit land voor de wet gelijk zijn. Juist daarin spreekt de Grondwet zichzelf tegen.

De Grondwet moet worden gewijzigd op het punt van  gelijkwaardigheid van mensen.

Die strookt niet met de uitzondering van één familie, die bij uitsluiting van alle andere families het staatshoofd levert.

De erfelijke monarchie is populair gezegd een middeleeuws verschijnsel dat in een moderne samenleving niet thuishoort.

Toen, lang geleden was er de trend om de eerste te worden en dat te blijven en om als zodanig exclusieve faciliteiten te krijgen, met als belangrijkste de erfopvolging.

Die hoort in een moderne mondige samenleving als de onze niet meer thuis! In de voorbije jaren hebben de leiders van Lybië en Egypte zich uitgeroepen tot staatshoofd met erfopvolging. U weet het, daar is hardhandig een einde aan gemaakt.

Maar het was in 1813 in de republiek der Nederlanden niet anders. Willem Frederik van Nassau, afstammeling van de laatste stadhouder, kwam per schip in Nederland aan. De geschiedenisboekjes hebben daar een triomftocht van gemaakt. De werkelijkheid is dat Willem van Nassau zijn wat we tegenwoordig noemen, zijn netwerk afliep. Hij kon zich zelf tot koning uitroepen met steun van zijn  vazallen, diegenen die belang hadden bij zijn koningschap.   Tegenstanders lieten zich niet zien, ook uit eigen belang? Het gewone volk kwam er so wie so niet aan te pas.

Later werd het koningschap van Van Nassau bekrachtigd door de toenmalige Europese machten.

Het verschil met Lybië en Egypte is dat er hier nog geen einde is gemaakt aan de dynastie Van Amsberg.

Sinds Willem I is de macht van de koning minder geworden,  vooral door toedoen van de staatsman Thorbecke. De monarch werd constitutioneel staatshoofd.

Maar erfelijkheid van zijn functie is gebleven.

Ook bij een voorgenomen ceremonieel koningschap, blijft de erfelijkheid met faciliteiten, zeg maar het regeringsvliegtuig voor alle leden van de familie. 

Ik ben voor het gekozen staatshoofd, ik ben voor het gekozen constitutioneel staatshoofd. Dat wil zeggen gebonden aan de grondwet. Niet zoals dat in Amerika is, of in Frankrijk, maar zoals dat in Duitsland is. Mooie boel daar, zegt iemand? Er is net een president weggestuurd? Dat het wegsturen kan, dat is het hem juist. De president kan worden aangesproken op de uitoefening van de functie en op laakbare persoonlijke fouten.

Er komt een nieuwe president, een gekozen president.  

Voor wie belangstelling hebben over het onderwerp te spreken, ben ik bereid een gesprek in te leiden.

Wees toch serieus mensen, geloof niet in sprookjes.

Joop Zijlstra te Ellecom

---

Met alle macht wordt gewerkt aan sympathie voor Oranje door de RVD en het kabinet van de koningin. 

Voor wie het lezen wil, volgt een tweetal ingezonden brieven in de Leeuwarder Courant, in de zomer van het afgelopen jaar 

Ter overweging.

“Maxima in Ureterp (Fr)
Het stond in de krant. Ik tik het in op Google. Maxima in Ureterp. Ze is beschermvrouwe van het een of ander. Daarom is het georganiseerd? Het gaat er niet om wat zij in Ureterp doet, maar waarom zij dat doet. Ureterp heeft Maxima niet nodig, Maxima heeft Ureterp nodig.

Oranje moet door haar charmeoffensief in het zadel blijven.
Maxima serveert pannekoeken aan ouden van dagen in Ureterp.
De foto waarop zij een pannekoek van een oude dame voorziet van een laagje lekkers is nog het meest illustratief: Het is stroopsmeren. Letterlijk. Kosten noch moeiten worden gespaard. Maxima arriveert op vliegstrip Drachten en vertrekt na een paar uur ook weer van daar. Per helicopter. Volgens mij slaakte ze een zucht van verlichting. Als ze toch alles van tevoren had geweten. Maar je moet er wat voor over hebben om koningin van Nederland te worden. Zelfs gaan naar deze uithoek van Nederland. Maxima heeft Ureterp nodig, zij heeft heel Nederland nodig. Stroopsmeren voor de Oranjes. Op onze kosten. Het kabinet van de Koningin regelt het wel.” (Ingezonden briefje in de Leeuwarder Courant, ondertekend met mijn naam en a/b ms Abarca te Grou)

Reactie 1.   

“Beste Joop Zijlstra Grou.

Doe een beetje normaal met het inzenden van brieven over Maxima. Dat jij haar niet mag is tot daar aan toe maar om haar meteen met de grond gelijk te maken gaat te ver.

Zij is neem ik aan uit liefde met onze Willem gaan trouwen, daar heeft ze voor gekozen met het volle verstand en het gevolg is dat wij Nederlanders eisen dat ze dan zulke dingen gaat doen.
In mijn ogen doet deze vrouw het leuk en netjes. Van jou verhaal kan ik dat niet zeggen.
En kosten? Als jouw gemeente beter op de centen had gepast had het daarvan betaald kunnen worden, maar dat ben jij zeker al weer vergeten, voor mij ben je een zielig hoopje mens hoor en Maxima niet.

Freek Dekker.” 

(In de gemeente Boarnsterhim is het College van B.& W. enkele jaren geleden vanwege financiële wanbeheer opgestapt, onder wie burgmeester E. Schadd, eerder wethouder in Rheden.

Mijn schip ‘Abarca’ ligt in Grou! JZ.)

Reactie 2

“Meneer Zijlstra,

gelukkig zijn er niet al te veel zwartgallige mensen zoals u die in alles wat Maxima doet het negatieve zien. Volgens mij hebben de mensen in Ureterp een leuke middag gehad met onze prinses. Dat u dit stroopsmeren noemt is een belediging voor Maxima die zich in het algemeen op een warme ontvangst mag verheugen. De plezierige en betrokken uitstraling die ze heeft, het stukje fleur dat ze brengt in het leven van mensen die toch al niet veel verzetjes hebben, is meer waard dan de kosten die zo’n dag met zich meebrengt. U wordt ook een keertje oud, meneer Zijlstra, en dan mag u hopen dat er zo nu en dan eens iets plezierigs gebeurt, dat er iemand op visite komt die de dag een beetje fleur brengt. Of gaat u dan in het verzorgingstehuis alleen op uw kamertje van 3 bij 2.5 meter uit protest tegen de “geldverspilling” achter uw geraniums zitten mokken?

L.Visser.”

Reactie 3.
”Oan J. Zijlstra, Grou
Maxima en sjerpstrike.
Twa minsken, seach ik wol, hawwe in bryfke ynstjoerd oer jo stikje yn’e Ljouwerter krante. ‘Maxima in Ureterp’, op besite yn ús âldereintehûs. 
Wy hawwe der om lake, hear. It is hielendal gongen sa ’t wy it betocht hiene mei dy sjerp. Sjen of it immen opfalt; in prinsesse dy’t sjerpstrykt. Hoe soe Maxima witte wat sjerpstriken is? Jo hawwe it goed sjoen, jo hawwe gelyk! Laitsje is it bêste. It is al treurich genôch sa mei Oranje.
Mar ek sûnder pankoekjes is it in bêst wyfke hear, dy Maxima. Oft sy keninginne wurde sil, kin ik noch net witte. It is mei har allegear in bytsje nuver gien. Mar dat bart gauris sa yn de Oranjefamylje. Fierder docht it my net safolle, sy mei om my ek wol presidinte wurde.
Mar as it safier komt, keninginne of presidinte, dan moat sy marris weromkomme. Dan nimt sy miskien wol tulbân mei, mmm, tulbân mei sjerp. Wy sille it wol sjen. Laitsje der mar om, Zijlstra.
A. Albarda, Oerterp.”

(In vertaling voor wie het Fries niet machtig is:
Aan J. Zijlstra, Grou
Maxima en stroopsmeren.
Twee mensen, zie ik, hebben een briefje ingezonden over uw stukje in de Leeuwarder Courant. ‘Maxima in Ureterp’, op bezoek in ons bejaardenhuis. We hebben erom gelachen, hoor. Het is helemaal zo gegaan, als we dachten met die stroop. Kijken of het iemand opvalt; een prinses die stroop smeert. Hoe zou Maxima ook weten wat stroopsmeren is?
U hebt het goed gezien, u hebt gelijk!
Erom lachen is het beste. Het is al treurig genoeg, zo met Oranje.
Maar ook zonder pannekoekjes is het een prima vrouw, hoor, die Maxima. Of zij koningin zal worden, kan ik nog niet weten. Het is met haar allemaal een beetje raar gegaan. Maar dat gebeurt wel vaker in de Oranjefamilie.  
Het doet me verder niet zoveel, zij mag om mij ook wel presidente worden. Maar als het zo ver komt, koningin of presidente, dan moet ze maar eens terugkomen. Dan neemt ze misschien wel tulband mee, mmm, tulband met stroop. We zullen het wel zien. Lach er maar om, Zijlstra.
A.Albarda, Ureterp.)

De Leeuwarder Courant gunde me nog een podium in de rubriek Te Gast. Dat ging zo.

”Maxima in Ureterp II.
Dat was een lelijk briefje over Maxima. Stroopsmeren!                     Maxima doet mensen in Ureterp een plezier. Zij is een aardige meid. Maar waarom naar Ureterp? Hartelijk bezoek aan bejaarden vanwege een jubileum. Aardig verhaal. Maar wat is het verhaal achter dat verhaal? Maxima komt niet zomaar over. Zij wil harten winnen. Daar gaat het om. Het komt ook in de krant: nog meer harten gewonnen, steun voor Oranje. Zo bezien zijn bezoeken minder aardig, zo, achter de schermen. 

In de oorlog luister ik als twaalfjarig jongetje illegaal mee naar de koningin op radio Oranje. De bevrijding komt eraan. Zwaaien met oranje vlaggetjes. Prins Bernhard komt in Leeuwarden: opperhoofd Binnenlandse Strijdkrachten. ‘Hoog bezoek’, zegt meester. Mijn broers in de NBS zeggen: ‘kijk achter de schermen’. Dat doe ik, geschiedenis studeren ook, later. Nu weet iedereen: Benno van Lippe, laat naar je kijken. 

Ik ben republikein geworden. Niet omdat prins Bernhard was wat hij was. Dat komt in de beste families voor. Ik ben republikein omdat er geen enkel redelijk argument is voor een erfelijk recht op de baan van staatshoofd.      Ik leer zien hoe het met vorsten gaat en hoe ze aan de macht komen.                                                                                 

Op ondemocratische wijze wordt Willem Frederik in 1815 met steun van enkele vazallen koning van de Nederlanden. De bevolking heeft niets in te brengen. Veel eerder waren stadhouders Maurits van Nassau en Willem III zelfs betrokken bij de moord op vermeende tegenstanders, hoge dienaren van de republiek, om macht te houden. Johan van Oldenbarnevelt (1619: schavot), Johan de Witt (1672: gelyncht). Met geweld, zo gaat het soms nog. Loekasjenko (Wit-Rusland), Assad (Syrië). Steeds weer probeert men macht te krijgen, erfelijk staatshoofd te zijn (Egypte, Lybië).   

In ons land wil Oranje aan de macht blijven in een erfelijke (en lucratieve) positie. De Tweede Kamer laat het zo, hoewel men beter weet. Is het echt niet een beetje gek dat het oudste meisje van W.A. van Amsberg en Maxima Zorreguieta voorbestemd is om staatshoofd te zijn.  (Voorbestemd door God zegt men soms, en ‘God, Nederland en Oranje’.) Oranje heeft daarvoor de steun van de bevolking nodig. Die dwingt men  hier niet af met geweld. Men zoekt steun door sympathie te winnen. ‘Maxima in Ureterp, stroopsmeren’, schreef ik stevig. Ik pap daarmee niet aan, maar laat lezers stevig achter de schermen kijken. Een staatshoofd dient gekozen te worden door de bevolking.                                         Sommigen hebben dat nog niet door, merk ik.
Joop Zijlstra, a/b ms. Abarca, Grou. ”

Conclusie.
Je kunt aan de ingezonden brieven zien hoe mensen reageren. Als men in het ‘koningshuis’ gelooft krijg je dat er niet zomaar uit. Die orthodoxie kan alleen maar worden overwonnen door feiten en de juiste interpretatie. Ontdekken hoe het in elkaar zit. Dat is vaak nog leuk ook. Het is net als in Ureterp: je kunt dan ook nog lachen om Oranje (en afschaffen natuurlijk!) J.Z.